މިއަދަކީ މާތްކަމުން ފުރިގެންވާ ހައްޖު ދުވަސް ނުވަތަ ޢަރަފާތް ދުވަހެވެ. މިއަދަކީ ޙައްޖުގެ އެންމެ މުހިއްމު މަނާސިކު ކަމަށްވާ އަރަފާތުގައި ހުރުމުގެ މަނާސިކު ނުވަތަ ރުކުން ފުރިހަމަ ކުރާ ދުވަހެވެ. މިއަދަކީ މިކާއިނާތުގެ ވެރި ރައްބު ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތާޢާލާ ދުނިޔޭގެ ބިމަށް ފައިބާ ވޮޑިގެން އަރަފާތް ބިމުގައިވާ އެންމެހައި އަޅުތަކުންނާއި މެދު ފަޙްރުވެ ވޮޑިގަންނަވާ މާތް ދުވަހެވެ. މުޅި އަހަރުދުވަހުގެ ތެރޭގައިވެސް އަންނަ އެންމެ މާތް ދުވަހެވެ. 

އިލްމުވެރިން އިންތިފާޤުވެފައިވާ ގޮތުގައި މިއަދަކީ ފާފަތައް ފުއްސެވުމާއި އަފޫ ކުރެއްވުމު ގެ ދުވަހެވެ. އެކަލާނގެއަށް ޞާލިޙްވި އަޅުންގެ ތެރެއިން އެންމެ ގިނަ މީސްތަކުން ނަރަކައިން ނެރުއްވާ ސުވަރުގެ ވައްދަވާ ދުވަސް ވެސް މެއެވެ. އަދި ހަމަ އެހެންމެ މިއަދަކީ މާތްﷲ އެކަލާނގެ އަޅުތަކުންގެ ކިބައިން، އެކަނލާންގެ އިލާޙުވަންތަ ކަމަށް އަޙުދު ކަށަވަރު ހިއްޕެވި މާތް ދުވަހެވެ. 

މިއަދަކީ މާތްﷲ ސުބުޙާނަޙޫ ވަތަޢާލާ އެކަލާނގެ ދީން، އިސްލާމްދީން ފުރިހަމަ ކުރެއްވި ދުވަހެވެ. އެގޮތުން އަލްމާޢިދާ ސޫރަތުގެ 3 ވަނަ އާޔަތުގެ މާނައިގައިވެއެވެ. "މިއަދު ތިމަން ރަސްކަލާނގެ ތިޔަބައިމީހުންނަށްޓަކައި ތިޔަބައި މީހުންގެ ދީން ފުރިހަމަ ކުރައްވައިފީމު އެވެ. އަދި ތިޔަބައިމީހުންގެ މައްޗަށް ތިމަން ރަސްކަލާނގެ ނިއުމަތްތައް ފުރިހަމަ ކުރައްވައި އިސްލާމްދީނަކީ ތިޔަބައިމީހުންގެ ދީން ކަމުގައި ރުހިވޮޑިގެންފީމު އެވެ." މިއީ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމްގެ ހައްޖަތުލް ވަދާޢުގެ ޚުޠުބާއަށް ފަހު މާތްﷲ ވަޙީކުރައްވާފައިވާ އާޔަތެވެ. 

މިހުރިހާ ކަމަކުން އެނގިގެން ދަނީ މި ބިންމަތީގައި ﷲ ސުބުޙަނަހޫ ވަތަޢާލާ ލެއްވި އެންމެ މާތް ދުވަހަކީ އަރަފާތް ދުވަސްކަމެވެ. ނުވަތަ މިއަދު އަޅުގަނޑުމެން ފާހަގަ ކުރަމުން މިދާ ހައްޖު ދުވަސްކަމެވެ. 

މިއަދަކީ ދުނިޔޭގެ ތަފާތު ކަންކޮޅުތަކުން މުސްލިމް އެތަށް ބަޔަކު އަރަފާތު ބިމަށް ޖަމާވާ ދުވަހެވެ. މުސްލިމުން އެބައިމީހުންގެ ވެރިރައްބަށް އޮތް ލޯތްބާއި ކުލުނާއި ކިޔަމަންތެރިކަން ބަންޑުންކޮށްލާ ދުވަހެވެ. ތަހުލީލާއި، ތަހުމީދާއި އަދި ތަކްބީރުގެ އަޑުން މުޅި ޖައްވު ގުގުމާލާ މާތް ދުވަހެވެ. މިއަދުގެ ހައްޖުގެ އަޅުކަމުގައި ފުރިހަމައަށް ބައިވެރިވެ އަޅުކަން ފުރިހަމަ ކުރާ ފަރާތަކަށް ސުވަރުގެ މެނުވީ ނުވެއެވެ. 

ރަސޫލުﷲ ސައްލަﷲ އަލައި ވަސައްލަމް ހަދީސް ކުރައްވާފައި ވެއެވެ. "އެންމެ ފުރިހަމަ ގޮތުގައި ކުރެވޭ ހައްޖުގެ، ޖަޒާއަކަށް ސުވަރުގެ މެނުވީ ނުވެއެވެ."

މި މާތް ދުވަހުގެ ހެޔޮކަމާއި ސަވާބު ލިބެން އޮތީ ހަމަ އެކަނި ހައްޖުގެ އަޅުކަން ފުރިހަމަ ކުރުމަށް އަރަފާތް ބިމަށް ޖަމާވެފައިވާ މުސްލިމް އަޙުންނާއި، އުޙުތުންނަށް އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. 

ހައްޖުގެ އަޅުކަން އަދާކުރަން ނުދެވޭ މީހާއަށް އޮތީ މިއަދު ރޯދައަށް ހުރުމާއިއެކު، ފަރުޟު ފަސް ނަމާދަށް ރައްކާތެރި ވުމާއިއެކު ، ސުންނަތް ނަމާދު ތައް ކުރުމާއި، ކީރިތި ޤުރުއާން ކިޔެވުން ގިނަކުރުމެވެ. ތަހުލީލާއި، ތަހުމީދާއި އަދި ތަކްބީރުގެ ކިޔުން އިތުރުކުރުމެވެ. (ތަޙުލީލަކީ لاَ إِلهَ إِلاَّ اللهُ އެވެ. ތަޙުމީދަކީ الحَمْدُ للهِ އެވެ. އަދި ތަކުބީރަކީ اللهُ أَكْبَرُ އެވެ.) 

މިއަދުގެ މެންދުރު ފަހުގެ ވަގުތަކީ މާތްﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާގެ ހަޟްރަތުގައި ދުޢާދެންނެވުން އެންމެ މޮޅު އިތުރުވެގެންވާ ވަގުތެވެ. މިއަދުގެ އިރު އޮއްސުމާއި ހަމައަށް ގިނަ ގިނައިން ދުޢާ ކުރުމާއި، ހެޔޮ ޢަމަލުތައް ކުރުމުގައި ވަގުތުތައް ހޭދަ ކުރައްވާށެވެ. މި މާތް ދުވަހުގެ ހެޔޮ ސަވާބާއި ދަރުމަ ލިބިގަތުމަށް ހިތްމަތުގެ ކަމަރު ބަނދެ ލައްވާށެވެ.

ނޯޓް: މިއީ ޝައިޙް ޑރ ޢަލީ ޒާހިރު ބިން ސައީދު ޤާސިމްގެ އެހީތެރިކަމާއިއެކު ލިޔެފައިވާ ލިޔުމެކެވެ. 

Hajju dhuvas - Aharu dhuvahuge therayga anna  enme maiy dhuvas

ޙައްޖުދުވަސް - އަހަރު ދުވަހުގެ ތެރޭގައި އަންނަ އެންމެ މާތް ދުވަސް

ދުވަސްތަކުގެ ތެރެއިން ޚާއްޞަ ދުވަސްތަކެއް މާތްރަސްކަލާންގެ ވަނީ މާތްކުރައްވާފައެވެ. މަސްތަކުގެ ތެރެއިން ޚާއްޞަ މަސްތަކެއް އަދި ވަގުތުތަކުގެ ތެރެއިން މާތް ވަގުތު ތަކެއް ލައްވާފައިވެއެވެ. ހުކުރުދުވަހަކީ ދުވަސްތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ މާތް ދުވަސްކަމުގައި ލައްވާފައިވެއެވެ. ކޮށްމެ ކަމެއްގެ ޙިކުމަތް މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެންވަނީ ޙަކީމްވަންތަ ﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާއެވެ. ކޮށްމެ ހުކުރު ދުވަހަކު ތިރީގައި މިބަޔާންކުރާ ކަންކަމަކީ އެކަންކަން ކުރުމަށް އާދަކުރުމުން  ހެޔޮކަމުގެ ތިލަފަތް ބަރުކުރުމަށް އެހީތެރިވެދޭނެ ތިން ކަމެކެވެ. 

1. ހުކުރު ނަމާދާއި ހުކުރު ޚުޠުބާ

ހުކުރުދުވަހުގެ އެންމެ ޚާއްޞަކަމަކީ ހުކުރުނަމާދާއި ހުކުރު ޚުޠުބާއެވެ. ހުކުރުދުވަހުގެ މެންދުރު ވަގުތު ދެ ރަކްޢަތް ނަމާދަކީ ގިނަ ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވާގޮތުގައި މުސްލިމް ފިރިހެނުންގެ ތެރެއިން ޢުޒްރެއް ނެތް އެންމެންގެ މައްޗަށް ވާޖިބެކެވެ. އެ ނަމާދުގެ މާތް ކަމާމެދު އެތައް ހަދީސެއް ވާރިދުވެފައިވެއެވެ. މި ނަމާދަކީ އަޅުކަމެއްގެ އިތުރުން އިޖްތިމާޢީ ޙަރަކާތެކެވެ. މުސްލިމް ޖަމާޢަތް އެއްތަނަކަށް އެއްވެ  އެކުވެރިކަން ބަދަހިވެގެންދާ މުހިންމު އިޖްތިމާޢެކެވެ.  ޚާއްޞަކޮށް ހުކުރު ޚުޠުބާ އަކީ ވަޢްޡާއި ނަސޭހަތުގެ އިތުރުން ޙަމްދު ޞަލަވާތުގެ މަތިވެރި ވަގުތެކެވެ. ތަކްބީރު ، ތަހްލީލާއި ތަޙްމީދު ގެ އިތުރުން އިސްތިޣްފާރުގެ މަތިވެރި ވަގުތެކެވެ . ހަމައެހެންމެ އެހަފުތާގައި  މުހިންމު މައްސަލަތަކުގެ މައްޗަށް އިސްލާމީ އުންމަތް ހޭލުންތެރިކުރުމަށް ގޮވާލެވޭ މަތިވެރި ގޮވާލުންތައް ހުކުރު ޚުޠުބާގައި ހިމެނިގެންދެއެވެ.  

2. ދުޢާ އާއި ޒިކުރު ކުރުމަށް ޚާއްޞަ ދުވަހެއް 

ދުޢާ އަކީ މުސްލިމުންގެ ހަތިޔާރެވެ. މާތްﷲ އަށް ދުޢާ ކުރުމަށް އެކަލާންގެ އަޅުތަކުންނަށް ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ އެތައް އާޔަތެއްގައި އެކަލާންގެ އަންގަވާފައެވެ. ކީރިތި މާތް ނަބިއްޔާ ގިނަގިނައިން ދުއާކޮށް ޒިކުރު ކުރައްވާކަން އެކަލޭގެފާނުގެ ސުންނަތުންސާބިތުވެއެވެ.  އެކަލޭގެފާނު ހުކުރު ދުވަހު ދުޢާއާއި ޒިކުރުކުރުމަށް ޚާއްޞަ ކުރައްވައެވެ. ހުކުރު ދުވަހު ދުއާ އިޖާބަކުރައްވާ ވަގުތެއް ނުވަތަ ވަގުތު ތަކެއް ވާކަމަށާއި މުސްލިމުން ދުޢާ އާއި ޒިކުރު ކުރުން އެހެން ދުވަސްތަކަށްވުރެ ގިނަކުރުމަށް އެކަލޭގެފާނު މި އުންމަތަށް އިރުޝާދު ދެއްވާފައިވެއެވެ. އެދުވަހު ދުޢާ އިޖާބަ ކުރައްވާ ތަފާތު ވަގުތު ތައް އެކި ޙަދީސްތަކުގައި ވާރިދު ވެފައިވެފައިވެއެވެ. ހުކުރުދުވަހުގެ ފަޖުރު ވަގުތާއި ހުކުރު ނަމާދު ގެ ވަގުތާއި ޢަސްރު ނަމާދުގެ ވަގުތު މީގެ ތެރޭގައި ހިމެނެއެވެ. 

3. ޞަލާވާތް ކިޔެވުމާއި ކަހުފު ސޫރަތް ކިޔެވުން

ކީރިތި މާތް ނަބިއްޔާ ގެ މައްޗަށް ޞަލާވާތް ލެއްވުން އެދި ދުޢާކުރުމަކީ މުޅި އިސްލާމީ އުންމަތުގެ މައްޗަށް ޢައިނިއްޔަ ފަރުޞެކެވެ. ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ އެތައް އާޔަތަކުން މި ކަމަށް ދަލާލަތު ލިބެއެވެ. ހަފުތާގެ އެހެންދުވަސްތަކަށް ވުރެ ގިނައިން ހުކުރު ދުވަހު ޞަލަވާތް ކިޔެވުމުގެ މާތްކަމުގެ މައްޗަށް އެތައް ޙަދީސެއް ވާރިދުވެފައިވެއެވެ. 

ކަހުފު ސޫރަތަކީ ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ 18 ވަނަ ސޫރަތެވެ. ކަހުފު ބާގާ ވާހަކައާއި ޙިޟްރުގެ ފާނުގެ ވާހަކަ އާއި ޒުލްޤަރުނައިނި ވާހަކައިގެ އިތުރުން ޔައުޖޫޖް މައުޖޫޖް ގެ ވާހަކަފަދަ އެތައް ޢިބުރަތްތެރި ވާހަކައެއް މި ސޫރަތުގައިވެއެވެ. ހުކުރު ދުވަހު މި ސޫރަތް ކިޔެވުމަކީ ވަރަށް ގިނަ ދަރުމަލިބޭ ކަމެކެވެ.  މި ސޫރަތް ކިޔެވުމުން ޖެހިގެން އަންނަ ހުކުރާ ހަމައަށް ޚާއްޞަ ނޫރެއް އެމީހެއްގެ ވަށައިގެން ވާނެ ކަމަށް ކީރިތި ރަސޫލާގެ ޞައްޙަ ޙަދީސެއްގައި ބަޔާންވެފައިވެއެވެ. 

ހުކުރު ދުވަހުގެ ބަރަކާތުގެތެރެއިން ޚާއްޞަ ތިން ކަމެއް

މީގެ ހަފްތާއެއްހައި ދުވަސްކުރިން ޓްރާންސްޕޭރަންސް މޯލްޑިސްއިން ނެރުނު ރިޕޯޓު ކިޔާލީމާ ހަގީގަތުގައިވެސް ހިތަށް ބިރުވެރިކަން ވަނެވެ. އެހައިމެ ދެރަވެސް ވިއެވެ. އެރިޕޯޓުގައި ލިޔެފައިވަނީ މާފުށީ ޖަލުގައި، ދިވެހި ދައުލަތާ ދެކޮޅަށް "ޖިހާދުކުރުމަށް" ތައްރާތަށްތިބި ގިނަ ޢަދަދެއްގެ ގައިދީންތަކެއް ތިބި ވާހަކައެވެ. އެއީ ލާދީނީ ދައުލަތަކުން އެމީހުން ނުޙައްޤުން ޖަލަށްލާފައިވާ ކަމަށް ގަބޫލުކޮށްގެނެވެ. މިއީ އަޅުގަނޑު ދަންނަ އިސްލާމްދީނުގައި އޮތް ގޮތެއް ނޫނެވެ.

އިސްލާމްދީނަކީ، ބަދަލުހިފުމާއި، ހަނގުރާމައާއި ލޭއޮހޮރޮވުމަށް ގޮވާލާ ދީނެއް ނޫނެވެ. ތިމާއަށް ނުބައިކަމެއް ކުރިމަތިވާ ހިނދު ޢަމަލުކުރާނެ ގޮތް މާތް ﷲ ފުއްޞިލަތު ސޫރަތުގެ 34 ވަނަ އާޔަތުގައި އަންގަވާފައިވަނީ އަންނިވި ގޮތަށެވެ. "ރަނގަޅު ކަންތަކާއި، ނުބައިކަންތައް ހަމަހަމަވެގެނެއް ނުވެތެވެ. އެންމެހެޔޮ، ރިވެތިގޮތުން ތިބާ (ނުބައިކަންތައް) ދުރުކުރާށެވެ. ފަހެ، އެހާރުން ތިބާއާ އޭނާއާ ދެމެދުގައި عداوة ތެރިކަމެއްވާ މީހާ، ގާތް رحمة ތެރިޔަކު ފަދައިން ވެދާނެތެވެ." މާތް ނަބިއްޔާގެ ސުންނަތުން އެކަލޭގެފާނު ދައްކަވާދެއްވާފައިވާ މިސާލަކީވެސް މިއީއެވެ. 

މައްކާ ފަތަޙަކުރެވުނު ދުވަހަކީ، އެކަލޭގެފާނަށް އެތަކެއް އަނިޔާތަކެއް ދިން މައްކާގެ މުޝްރިކުންނަށް އެކަލޭގެފާނު ބޭނުންފުޅު ކޮންމެ ގޮތެއް ހެއްދެވެން އޮތް ދުވަހެކެވެ. އެ ދުވަހު މައްކާގެ މުޝްރިކުންނާ މުޚާޠަބުކުރައްވައި އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. މިއަދު ތިމަންކަލޭގެފާނު ކަލޭމެންނަށް ކިހިނެއް ހައްދާވަނެކަމަށް ހީވޭހެއްޔެވެ؟ އެމީހުން ދެންނެވިއެވެ. ކަލޭގެފާނީ ލޮބުވެތި އަޚެއްގެ ލޮބުވެތި ދަރިކަލެކެވެ. އެހިނދު މާތް ނަބިއްޔާ ޙަދީކުރެއްވިއެވެ. ދާށެވެ. ތިޔަބައިމީހުންނަކީ މިނިވަނުންނެވެ. 

ހުރިހައި އިންސާނުންގެ ތެރެއިން ކާމިޔާބުވާނެ މީހުންނަކީ ކޮބައިކަން ކީރިތި ޤުރުއާނުން ފެންނާން އެބައޮތެވެ. އަލް ޢަޞްރު ސޫރަތުގައި މާތް ﷲ ޒަމާން ގަންދެއްވައި ވަޙީކުރައްވާފައިވަނީ މިފަދައިންނެވެ. "ހަމަކަށަވަރުން، އިންސާނާ ވަނީ، ގެއްލުމެއްގައިކަން ކަށަވަރެވެ. إيمان ވެ صالح عمل ތައްކޮށް، އަދި އެކަކު އަނެކަކަށް حق އަށް وصية ކޮށް، އަދި އެކަކު އަނެކަކަށް ކެތްތެރިވުމަށް وصية ކޮށްއުޅުނު މީހުން މެނުވީއެވެ." ﷲ ގެ މަގަށް ނުވަތަ ދީނަށް ގޮވާލާނެ ގޮތް އަންގަވާފައިވަނީ އައްނަޙްލު ސޫރަތުގެ 125 ވަނަ އާޔަތުގައެވެ. އެ އާޔަތުގެ މާތް ﷲ އަންގަވާފައިވަނީ މި ފަދައިންނެވެ. "حكمة އާއި، ރިވެތި وعظ އާއެކު، ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ މަގަށް، ކަލޭގެފާނު ގޮވައިލައްވާށެވެ! އަދި ރިވެތި ގޮތުގައި އެއުރެންނާ جدل ކުރައްވާށެވެ! ހަމަކަށަވަރުން، ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ، އެކަލާނގެ މަގުން އެއްކިބާވެގެންވާ މީހުން، މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެންވެތެވެ. އަދި ތެދުމަގުލިބިގެންވާ މީހުންވެސް، މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެންވަނީ އެކަލާނގެއެވެ." އިސްލާމް ދީނަށް ނަޞްރުދިނުމުގައި ތަބާވާންޖެހޭ އިސްލާމީ ފަލްސަފާއަކީ މިއީއެވެ. 

މި ދުނިޔެ ދުށް އެންމެ އަނިޔާވެރި، ޖައްބާރު އިންސާނާ ފިރްޢަވްނުގެ ގާތަށް ދިއުމަށް، މޫސާގެފާނާއި އެކަލޭގެފާނުގެ އަޚް ހާރޫން ޢަލައިހިއްސަލާމް އަށް އަމުރުކުރައްވައި، އެދެބޭކަލުންނަށް މާތް ﷲ އަންގަވާފައިވަނީ، ފިރްޢަވްނަށް ހަރުކަށިކަން ދެއްކެވުމަކަށް ނޫނެވެ. މިވާހަކަ އައިސްފައިވަނީ ޠާހާ ސޫރަތުގައެވެ. މާތް ﷲ އެ ދެބޭކަލުންނަށް އަންގަވައި އަމުރުކުރައްވަނީ "فرعون ގެ ގާތަށް ތިޔަ ދެބޭކަލުން ވަޑައިގަންނަވާށެވެ! ހަމަކަށަވަރުން، އޭނާ އަނިޔާވެރިވެ ހައްދުފަހަނަޅައި ހިނގައްޖެއެވެ." "ފަހެ، މަޑުމައިތިރި ބަހުން ތިޔަދެބޭކަލުން އޭނާއަށް ބަސް ވިދާޅުވާށެވެ! (އެއީ) އޭނާ ހަނދުމަކޮށް، ނުވަތަ ބިރުވެތިވޭތޯ އެކަމުގެ އުންމީދުގައެވެ." 

ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި މި މޭރުމުން އައިސްފައިވާ އާޔަތްތަށް ވަރަށްވެސް ގިނައެވެ. 

މާތް ނަބިއްޔާ ދިފާޢީ ހަނގުރާމަތައް ކުރައްވެވި ވަގުތުތަކުގައި އައިސްފައިވާ ޖިހާދުގެ އާޔަތްތަކަކީ، އަޅުގަނޑުމެން، އެކަކުއަނެކަކު ކާފަރުކޮށް، އަމިއްލަ ދައުލަތާ އިދިކޮޅަށް ހަގުރާމަކުރުން ހުއްދަކުރާ އާޔަތްތަކެއް ނޫނެވެ. މިކަން އިސްލާމީ ޢިލްމުވެރިން ވަރަށް ތަފްސީލުކޮށް ބަޔާންކޮށްދެއްވާފައިވެއެވެ. 

އިސްލާމްދީނަށް ނަޞްރުދިނުމުގެ ނިޔަތުގައި، އަޅުގަނޑުމެންގެތެރެއިން ބަޔަކު ލޭއޮހޮރުވުމަށް ތައްޔާރަށް ތިބިތަން ފެނުމުން ލޮލުން ކަރުނައޮހެއެވެ. ކޮންމެއަކަސް، ދީނީ ހަރުކަށި ފިކުރަށް ތަބާވާ އަޅުގަނޑުގެ އަޚުންނާއި އުޚުތުންނަށްޓަކައި ﷲގެ ޙަޟްރަތުގައި ދުޢާ ދަންނަވަމެވެ. އެ ދުޢާއަކީ ޠާއިފްގެ ދުވަހު، މުޝްރިކުން، މާތް ނަބިއްޔާގެ ހަށިކޮޅަށް ދެމުންދިޔަ އަނިޔާތަކުގެ ސަބަބުން ފައިންޕުޅު ލެއިން ތެމިފައިވީ ހިނދު، ﷲ ގެ ޙަޟްރަތުގައި އެކަލޭގެފާނު ދެންނެވި ދުޢާއެވެ. "ހައްދަވާ ބޮޑުކުރެއްވި ރަސްކަލާކޮ. މިއަޅާގެ ޤައުމުގެ މީހުންނަށް ހިދާޔަތު ދެއްވާންދޭވެއެވެ. އެމީހުންނަށް ހަމަ ނުވިސްނެނީއެވެ." 

Islaam Dheenah Nasru dhinun

އިސްލާމްދީނަށް ނަޞްރުދިނުން

މި އަދަކީ ހިޖުރައިން 1443 އަހަރުގެ ޛުލް ޙިއްޖާ މަހުގެ 09 ވަނަ ދުވަހެވެ. ބަރަކާތްތެރި ޢަރަފާތު ދުވަހެވެ. އިސްލާމި ތާރީޚުގެ ތެރެއިން ހިޖްރައިން 10 ވަނަ އަހަރުގެ މި ދުވަހަކީ ވަރަށް ޚާއްޞަ ދުވަހެކެވެ. ކީތިރި މާތް ނަބިއްޔާ އެދުވަހު ދެއްވި ޚުޠުބާގެ ޒިކުރާ މިފަދަ ކޮށްމެ ޢަރަފާތު ދުވަހަކު އައު ވެގެން ދަނީ ސަބަބު ތަކެއް ނެތި އެއް ނޫނެވެ.

މި އަދަކީ ހިޖުރައިން 1443 އަހަރުގެ ޛުލް ޙިއްޖާ މަހުގެ 09 ވަނަ ދުވަހެވެ. ބަރަކާތްތެރި ޢަރަފާތު ދުވަހެވެ. އިސްލާމި ތާރީޚުގެ ތެރެއިން ހިޖްރައިން 10 ވަނަ އަހަރުގެ މި ދުވަހަކީ ވަރަށް ޚާއްޞަ ދުވަހެކެވެ. ކީތިރި މާތް ނަބިއްޔާ އެދުވަހު ދެއްވި ޚުޠުބާގެ ޒިކުރާ މިފަދަ ކޮށްމެ ޢަރަފާތު ދުވަހަކު އައު ވެގެން ދަނީ ސަބަބު ތަކެއް ނެތި އެއް ނޫނެވެ. އެ މަތިވެރި ޚުޠުބާ ހަމަ އެކަނި ޚާއްޞަވަނީ މުސްލިމުންނަށް އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. މުޅި އިންސާނީ ތާރީޚުގައި އެ ޚުޠުބާ ވަނީ ބިންވަޅު ނެގިފައިފައެވެ. އިންސާނީ ކަރާމަތާއި މިނިވަންކަމާއި ހަމަހަމަ ކަމާއި ޢަދްލު އިންސާފުގެ މަތިވެރި ރުކުންތައް އެ ފަދަ ޞަރީޙަ  ޢިބާރާތުން  އިންސާނެއްގެ ދުލުން އޭގެ ކުރިން ބަޔާން ވެފައެއް ނުވެއެވެ. 

ކީރިތި މާތް ނަބިއްޔާ މައްކާއިން މަދީނާއަށް ހިޖުރަ ކުރެއްވީ ނިކަމެތީ ކަމާއެކު ސިއްރިޔާތުގައެވެ. އެންމެ ދިހަ އަހަރުގެ ތެރޭގައި އެކަލޭގެފާނު ޙައްޖު ގެ އަޅުކަމަށް މައްކާ އަށް ވަޑައިގަތީ މުޅި ޢަރަބި ކަރައިގެ ވެރިކަމުގެ ޢިއްޒަތާ ޝަރަފާއެކުގައެވެ. އެބައިމީހުންގެ އިޙްތިރާމާއި ލޯބި މިލްކު ކުރައްވައިގެންނެވެ. އެދުވަހު އެކަލޭގެ ފާނުގެ މާތް އަޑުފުޅުން ޢަރަފާތު ބިމުގައި ދެއްވި މަތިވެރި ޚުޠުބާގެ މުހިއްމު ބައެއް ނުގުތާ މި ފާހަގަކުރަނީ ވަރަށް މުހިއްމު ސަބަބަކަށްޓަކައެވެ. އިންސާނީ ޙައްޤުތަކަށް ވަކާލާތު ކުރާ ޢައިރު މުސްލިމް ފަރާތްތައް މި ޙަޤީޤަތް އޮޅުވާލަން ކިތަންމެ މަސައްކަތް ކުރި ނަމަވެސް ހަމަ ހިލާ އެކަން ކާމިޔާބެއް ނުވާނެއެވެ.  

މާތް ރަސްކަލާގެ ޙަޞްރަތުގައި ދީނަކީ ހަމަ އެކަނި އިސްލާމް ދީން ކަމަށާއި އެދީނާއި މެދު ﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ ރުއްސެވި ކަމުގެ މަތިވެރި ޚަބަރު މާތް ނަބިއްޔާ އުންމަތަށް ދެއްވިއެވެ. އިސްލާމް ދީންފިޔަވައި އެހެން ހުރިހާ ދީންތަކަކީ ބާޠިލު ދީންތަކެއް ކަން އިތުރަށް ކަށަވަރު ކޮށްދެއްވިއެވެ.  އިސްލާމް ދީން ފުރިހަމަ ވެފައިވާ ކަމަށާއި އެކަލޭގެ ފާނުގެ ރިސާލަތު ފުރިހަމަ ކުރެއްވި ކަމުގެ މައްޗަށް  މާތް ވެގެންވާ  މި ޙައްޖު މަހާއި މާތްވެގެންވާ މި ޢަރަފާތު ދުވަހާއި މާތް ވެގެންވާ މައްކާ ގަންދެއްވައި، މާތް ﷲ ހެކި ކުރެއްވިއެވެ. އިސްލާމްދީން ފުރިހަމަވުމުގެ މާނައަކީ ދީނުގެ އަސްލުތަކާއި ޙުކުމްތައް އެދުވަހުން ފެށިގެން ސިއްކަ ޖެހުނު ކަމެވެ. އެކަލޭގެ ފާނުގެ މަސްއޫލިއްޔަތު އަދާކުރެއްވިއްޖެކަން  އެއްވެސް ޝައްކެއް ނެތް މިންވަރަށް މުޅި އުންމަތަށް ކަށަވަރު ކޮށްދެއްވިއެވެ. އެ ބައްދަލުވުމަކި އެކަލޭގެފާނު މި ފަނާވަނިވި ދުނިޔެ އާއި ވަކިވުމުގެ ވަދާޢީ "ފެއަރވެލް" ކަމުގައި ކަން ބުއްދި ހުރި ބަޔަކަށް ދޭހަވަ މިންވަރަށް ވިޅާވެ އިޝާރާތް ކުރެއްވި އެވެ.  މުޅި އުންމަތް ޝާމިލުވާ ގޮތުން ކުރައްވާ އެންމެ ފަހު ވަޞިއްޔަތް އެކަލޭގެފާނު ނުހަނު ޞަރީޙަ ޢިބާރާތުން ބަޔާންކޮށްދެއްވިއެވެ. ތައުޙީދާއި  އީމާންކަމާއި އިސްލާމް ކަމުގެ ރުކުންތައް ބަޔާންކޮށްދެއްވިއެވެ. އިންސާނުން ގެ ފަރުދީ ޙައްޤުތަކުގެ ޙުރުމަތް ތަފްސީލު ކޮށްދެއްވިއެވެ. ޙައްޖަތުލް ވަދާޢުގެ ޚުޠުބާގައި ބަޔާން ވެފައިވާ އަންނަނިވި ނުގުތާތަކަކީ މިއަދު އިންސާނީ ޙައްޤުތަށް ވަކާލާތު ކުރާ މީހުން ގެ މައިގަނޑު އަސާސްތަކެވެ. 

- އިންސާނުން ގެ ލެޔާއި މުދާ ޙުރުމަތްތެރި ވެގެންވާ ކަން.

- ޙައްޤަކާއި ނުލައި މީހުން މެރުމުން މަރަށްމަރު ނުވަތަ ޤިޞާޞް ހިފޭނެކަމަށާއި ރިބާކެއުން ފަދަ މީސްތަކުންގެ މުދާ ބާޠިލް ގޮތުގައި ކެއުމަކީ ޙަރާމް ކަމެއްކަން.

- މީސްތަކުންނަކީ ހަމަހަމަ ބައެއް ކަމަށާއި ތަޤްވާވެރިކަން ފިޔަވައި ވަކި ނަސްލެއްގެ މީހަކަށްވީތީ މާތްކަމެއް ނެތްކަން. 

- ޢާއިލީ ޙައްޤުތައް އަދާކުރުމަށާއި މި ގޮތުން ފިރިން އަނބިންގެ ޚަރަދު ކޮށް ބެލަހައްޓައި އެމީހުންގެ ޙައްޤު އަދާކުރުމަށާއި އަނބިން ޢިއްފަތްތެރިވެ ފިރިމީހާއަށް ކިޔަމަންތެރިވުން.

އިންސާނީ ޙައްޤު ތަކުގެ ވާރިސުން ގެ ގޮތުގައި  ދަޢްވާކުރާ ހުޅަގުގެ ޣައިރު މުސްލިމުން ބުނާ ގޮތުގައި އަސާސީ އިންސާނީ ޙައްޤުތަކުގެ ފެށުމަކީ " ޔުނިވަރސަލް ޑިކްލަރެޝަން އޮފް ހިއުމަން ރައިޓް" އެވެ.  1948 ވަނަ އަހަރު ޑިސެމްބަރ މަހުގެ 10 ވަނަ ދުވަހު ދުނިޔޭގެ ޤައުމުތަކުން ސޮއިކުރެވުނު މި ޤަރާރު ވަނީ 30 މާއްދާގެ މައްޗަށް ށެވެ. މި ޤަރާރުގެ މައިގަނޑު މައްދާތަކަކީ ދިރިހުރުގެ ޙައްޤާއި ނަސްލީ އަދި ޖިންސީ ތަފާތު ނުކުރުމުގެ ޙައްޤާއި މުދަލާއި ބެހޭ  ޙައްޤުތަކެވެ. އިތުރު މާއްދާތަކަކީ ބަޔާން ކުރެވުނު އަސާސީ މާއްދާތަކަށް ބާރުދޭ މައްދާތަކެކެވެ. މި ޤަރާރުގެ އަސާސީ ހުރިހާ މާއްދާ އެއް ހިޖުރައިން 10 ވަނަ އަހަރު ކީރިތި ރަސޫލާ ޙައްޖަތުލް ވަދާޢު ގެ ޚުޠުބާ ގައި ޝަރުޢީ ޙުކުމްތަކެއް ގޮތުގައި ވަނީ ކަނޑައަޅުއްވާފައަވެ. 

ޣައިރު މުސްލިމުން މުސްލިމުންނަށް އަމަޒު ކޮށް ކުރާ ތުހުމަތު ތަކަކީ ބާޠިލު ތުހުމަތު ތަކެކެވެ. އިސްލާމީ ޝަރީއަތަކީ ޒަމާނަށް ނުފެތޭ ބޯދާ ލާއިންސާނީ ނިޒާމެއް ކަމަށް ތުހުމަތު ކުރެއެވެ. އަންހެނުންގެ ޙައްޤު ތަކާއި ފަރުދީ ޙައްޤުތަކަށް އިސްލާމީ ޝަރީޢަތުގައި ޖާގަ ނުދޭ ކަމަށް ބުނެއެވެ. ލޭ އޮހޮރުވުމައި ވައްކަންކުރުމާއި ލޫޓުވުމާއި ތަފާތު ނަންނަމުގައި ރިބާ ކެއުން ފަދަ ކަންކަން އާއްމުވެފައިވާ އެއްވެސް މުޖްތަޢައެއްގައި ސުލްޙަވެރިކަމާއި އަމާންކަން އޮންނާނެ ހެއްޔެވެ. ؟ އަނބިން ޢިއްފަތްތެރިނުވެ، ފިރިންގެ ކިޔަމަނުން ނިކުމެ، ފިރިން އަނބިންގެ ޙައްޤުތައް އަދާ ނުކޮށް އަނިޔާވެރިވާ މުޖްތަޢެއްގައި އާއިލީ ބަދަހި ކަމެއް އޮންނާނެހެއްޔެވެ؟ ކައިވެނީގެ އަހައްމިޔަތު އުވާލައި، ޖިންސީ އަމަލުތައް އާއްމު ކުރުމާއި  އެއްޖިންސުން އަދި ގުރޫޕު ހަދައިގެން ޖިންސީ ގުޅުންހިންގުމާއި މައިންބަފައިންނައި ދަރިންނާއި އާއިލީ ގުޅުންތައް އޮންނަ ފަރާތްތަކުގެ މެދުގައި ޖިންސި އަމަލުތައް ހިންގުން ފަދަ އަޚްލަޤީ ގޮތުން ދަށުދަރައިގެ އަމަލަތައް ހިންގުން ހުއްދަކުރުމަކީ އިސްލާމީ މުޖްތަޢެއްގައި ޖާގަދެވޭނޭ ކަންކަމެއް ނޫނެވެ. މިކަންކަމަކި އިންސާނީ ޙައްޤުތަކެއް ކަމުގައި ކިތަންމެ ވަރަކަށް ވަކާލާތު ކުރި ނަމަވެސް އެކަންކަން ބަލައެއް ނުގަނެވޭނެއެވެ. އެކަންކަމަށް މުސްލިމް އުއްމަތް ފުރުޞަތު ނުދޭތީ ކޮށްމެ ފަދަ ބަދުނާމެއް ކުރި ނަމަވެސް ފަރުވާލެއް ނެތެވެ. އަދި ކިއެއްތަ ! މުސްލިމުންގެ  ޟަމީރު ދިރިހުރިހާ ހިނދަކު އެކަންކަމާއި ދެކޮޅަށް ހަނގުރާމަ ކުރުންމަތީ ދެމިތިބޭނެކަން ކަށަވަރެވެ. 

ދީން

 ކީރިތި ރަސޫލާގެ ޙައްޖަތުލް ވަދާޢުގެ ޚުޠްބާ: އިންސާނީ ޙައްޤުތަކުގެ ބިންގާ

Tinu

solex

Solex

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހިމް މުހައްމަދު ސާލިޙް ވަނީ ދިވެހި ގައުމަށާއި ރައްޔިތުންނަށް ޙިޔާނާތްތެރިވެފައި ކަމަށާއި ރައީސް ކަމުގެ މަގާމުން އިބްރާހިމް މުހައްމަދު ސާލިޙް ދުރުކުރުމަކީ ގައުމީ މަސްލަހަތެއް ކަމަށް ސަލަފް ޖަމްއިއްޔާއިން ބުނެފިއެވެ. 

ސަލަފްގެ ރައީސް އައްޝައިހް އަބްދުﷲ ކުރެއްވި ޓްވީޓެއްގައި ވިދާޅުވީ ރައީސް ސޯލިހުގެ އިތުބާރު ނެތް ކަމުގެ މައްސަލަ މަޖިލީހަށް ވެއްދުމަކީ ގައުމީ މަސްލަހަތެއް ކަމަށެވެ.

"ޗާގޯސް މައްސަލައިގައި ގައުމާއި ރައްޔިތުންނަށް ހިޔާނާތްތެރިވެފައިވާތީ ރައީސްގެ އިތުބާރު ނެތްކަމުގެ މައްސަލަ މަޖިލީހަށް ވެއްދުމަކީ ގައުމީ މަސްލަހަތެއް،" އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

ޝައިހް އަބްދުﷲ ވިދާޅުވި ގޮތުގައި ޗާގޯސް މައްސަލައަކީ ރާއްޖޭގެ ޖިއޮގްރަފީ އިމާ ގުޅިފައިވާ ސަރަޙައްދީ، ސިޔާދަތީ، ސީރިއަސް މައްސަލައެކެވެ.

އެ މައްސަލަ ބެލެންޖެހޭނެ ކަމަށާއި ގައުމުގެ އިމަކީ ބޮޑު އަމާނާތެއް ކަމަށްވެސް އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

ދީނީ ޖަމިއްޔާއެއްގެ ގޮތުގައި ރަޖިސްޓްރީކޮށްފައިވާ ސަލަފު ޖަމިއްޔާއިން ސިޔާސީ ކަންކަމުގައި ވަރަށް ބޮޑަށް ފާޑު ކިޔައި ބަޔާންތައް ނެރޭކަން ފާހަގަކުރެވެ އެވެ.